"Будынак былой гімназіі" г. Свіслач

Паводле пісьмовых крыніц, гімназія ў Свіслачы была заснавана па ініцыятыве дырэктара вучылішчаў Гродзенскай губерні Ю. Касакоўскага на сродкі ўладальніка горада графа Вінцэнта Тышкевіча. Ён узяўся пабудаваць цагляны будынак для гімназіі. Свіслацкая гімназія мела статус губернскай, у ёй маглі вучыцца маладыя людзі з Брэсцкага, Пружанскага, Кобрынскага, Валкоўскага, Слонімскага і Гродзенскага паветаў. У гімназіі былі створаны вялікая бібліятэка і фізічны кабінет. У 1808 годзе ў бібліятэцы было 889 тамоў рознай літаратуры, з іх 550 кніг з уласнага збору графа Тышкевіча. Вялікі і прыгожы будынак гімназіі, выкананы ў стылі ампір, быў пабудаваны ў 1802-1803 гадах па праекце архітэктара Яна Шантара. Ён быў аднапавярховым, са складанай аб'ёмна-прасторавай кампазіцыяй. Галоўны фасад быў вылучаны ў цэнтры дзесяцікалонным порцікам тасканскага ордара, завершаным вялікім прамавугольным атыкам. Фасады флігеляў былі апраўлены шасцікалоннымі порцікамі, аналагічнымі цэнтральнаму. Сіметрычнае размяшчэнне порцікаў стварала стылістычнае адзінства і лагічную завершанасць кампазіцыі будынка. Прамавугольныя аконныя праёмы былі ўпрыгожаны ляпнінай, фасады з порцікамі абагачаны сандрыкамі. У 1815 годзе, пасля смерці Тышкевіча, атрыманне адпісаных ім грошай дазволіла кіраўніцтву гімназіі рэфармаваць яе ўнутранае жыццё, пашырыць колькасць падданых і настаўнікаў. У 1817 г. дзейнічалі падрыхтоўчыя і 6 асноўных класаў. У гімназіі выкладалі многія вядомыя навукоўцы і педагогі. Сярод іх варта адзначыць прафесара фізікі Яна Вольскага, настаўніка грэцкай мовы і літаратуры Льва Бароўскага (1807-1811). У розны час вучнямі гімназіі былі такія вядомыя людзі, як пісьменнік Юсоф Крашэўскі, кампазітар і мастак Напалеон Орда. У 1828 годзе Свіслацкая гімназія страціла статус губернскай гімназіі. У Свіслачы захавалася павятовая гімназія, якую меркавалася перавесці ў Слонім, і тут пакінуць толькі 5-класнае павятовае вучылішча для дваран. У 1845 годзе гімназію перавялі ў Шаўлі Ковенскай губерні. У 1860 годзе была зроблена спроба аднавіць гімназічную адукацыю ў горадзе, стварыўшы на базе мясцовага павятовага вучылішча 4-класную прагімназію. Гімназія ў Свіслачы была зачынена пастановай урада ад 15.06.1865 г. Будынак гімназіі захаваўся часткова. Былая гімназія - прамавугольны аднапавярховы будынак пакрыты двухсхільным дахам. Заходні кантавы фасад упрыгожаны каланадай дарычнага ордара з двух'ярусным атыкам. Мансардныя ярусы завершаны развітымі карнізамі. Фасад, які адпавядае калонам, усеяны пілястрамі, працятымі прамавугольнымі аконнымі праёмамі з трохвугольнымі сандрыкамі. Два ўваходы на бакавым фасадзе вылучаюцца порцікамі з двума парамі квадратных калон. Порцікі завяршаюцца трохкутнымі франтонамі. Фасады падзелены аконнымі праёмамі прамавугольнай формы без молдынгаў, аздобленымі прафіляванымі карнізамі. Унутраная планіроўка і дэкор інтэр'еру не захаваліся.